Krutyń, czyli gdzie i jak?
Oto, Krutyń – malownicza wieś, która położona jest w jednym z piękniejszych zakątków naszego kraju. Dlaczego warto wybrać się właśnie tam na wakacje? Choćby dlatego, że przybycie do Krutyni umożliwia wzięcie udziału w spływie kajakowym.
Krutyń położona jest na skraju powiatu Mrągowskiego, w bliskiej odległości od rzeki – Krutyni. Ta wchodzi w skład Rezerwatu wraz z liczną roślinnością, ptactwem i zwierzętami. Głębokość rzeki to około 65 cm. Dno pokryte jest licznymi kamieniami, ale również porośnięte wodorostami i liliami wodnymi. Brzegi rzeki są piaszczyste i stosunkowo dostępne. O czystości wody świadczyć może obecność pewnego bezkręgowca. Gąbka słodkowodna nadecznika – gdyż o niej mowa – żyje jedynie w czystych wodach. To dobry szlak, którym warto podążyć w poszukiwaniu miejsc, które nie zostały przekształcone przez człowieka.
Wiosenną porą do wsi przybywają licznie wędkarze, którzy czerpią przyjemność ze sportów wędkarskich, jak i wodnych. Ponadto, wioska to również drewniana zabudowa. Parterowe chaty ozdobione są często gankiem, okiennicami, zaś całości dopełniają kręty, wąskie uliczki.
Co z historią?
Niewątpliwie warto podkreślić, że na urokliwość tego miejsca składa się jego wyjątkowa historia. Podobnie, jak wiele innych wsi, tak i ta może się taką pochwalić. Pierwsze zapiski o ty miejscu pojawiają się już w 1663 roku na mapie Narońskiego. Sama zaś nazwa „Krutynia” oznacza jedynie „rzekę wartką i krętą”, niemniej wiele osób mylnie uważa, że etymologia tej nazwy jest związana z słowem „krótka”.
Wieś powstała za sprawą Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Fryderyka z Myśnii około 1500 roku. Wówczas to jej przeznaczenie było tyko jedne – miała być obronną stanicą myśliwską w puszczy. W okresie późniejszym jednak odegrała całkiem inną rolę. Stanica została przebudowana na stosunkowo mały i skromny zamek, w którym zatrzymał się książę Albrecht w 1527 roku. Schronił się on właśnie tam, uciekając przed panującą w ówczesnym czasie w Europie dżumą.
Zamek gościł też i innych wielkich ówczesnego świata. Pojawili się w nim choćby Jerzy Wilhelm w 1620 roku. Na mapach pojawił się również w 1674 roku, choć wówczas już – i to od kilku lat – stanowił siedzibę nadleśniczego. Do funkcji tego należało między innymi nadzorowanie wszystkich lasów w obwodzie kapitanatu siesieńskiego. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż w tym właśnie okresie wzmogła się eksploatacja puszczy, która miała pomnożyć dochody państwowe. I tak, powstawały rozliczne smolarnie, jak i budy potażowe, zaś obok zamku powstała osada, w której mieszkali pracownicy leśni.
W 1751 roku na terenie Krutyni powstała pierwsza huta. Jej założenie powierzono hutnikowi Grzegorzewskiemu. Nie utrzymała się one jednak długo – już w 1776 roku nazwano ją Krutyńską Hutą i przeniesiono. W ten sposób dała ona zaczątek nieco późniejszej wsi, czyli Starej Ukcie.
Z uwagi na potencjał oraz liczne zasoby naturalne, wieś rozrastała się z roku na rok. W 1818 roku osada liczyła już 27 dymów i 151 mieszkańców. Obok powstawały również inne, mniejsze i większe wioski, które ostatecznie wydzielono spod administracji leśnej.
W 1934 roku Krutyń odwiedził Melchior Wańkowicz wraz z córką. We wsi mieszkał również Karol Małek, mazurski pisarz, badacz folkloru, autor między innymi powieści „Dąb nad Mukrem” i „2 Mazur do Verdun”.
Rzeka Krutynia i Jezioro Krutyńskie
Rzeka Krutyń ma około 100 km długości i to właśnie wzdłuż jej brzegów znajdują się najpiękniejsze i najbardziej malownicze zakątki. Wraz z 17-ma jeziorami tworzy ona też szlak, który sezonowo przemierzany jest przez całe mnóstwo podróżników. Chcą oni odkryć piękno tego miejsca i jego niepowtarzalny urok. Sam szlak zaczyna się w Jeziorze Warpuńskim na Pojezierzu Mrągowskim i prowadzi aż do Jeziora Krutyńskiego, z którego to właśnie wypływa rzek Krutynia.
Dlaczego Krutynia jest tak wyjątkowa? Przecina ona Puszczę Piską i wpada do Jeziora Bełdany. Do samego Jeziora prowadzi również malownicza ścieżka przyrodnicza, która biegnie wśród brzegów porośniętych bujną roślinnością. Te porośnięte są między innymi starymi sosnami i dębami. To niesamowity widok, który pobudza wyobraźnię.
Zarówno Krutynia, jak i Jezioro są częścią Rezerwatu. W nim ciekawostką jest choćby gąbka słodkowodna oraz krasnorost. To właśnie one świadczą o wyjątkowej czystości tego terenu.